Bir at ve motor karşılaştırılırken bilim insanı “1 HP = ?” sorusunu tahtaya çizerek düşünceli şekilde inceliyor.

1 Beygir Gerçekten Bir At Gücüne Eşit Midir?

Arabaların tanıtım videolarında duyduğumuz o efsane cümle: “Bu araç tam 300 beygir gücünde.” Dinleyen herkes bir an gözünün önüne 300 tane at koşarken toz kaldırıyor gibi hisseder. Ama sonra insanın aklına şu soru geliyor: Yahu bu at gücü denilen şey, gerçekten atla mı ilgili? Yoksa sadece pazarlama cilası mı?

Kemerlerinizi bağlayın. At gücünün peşinden hem tarihî hem mizahi bir yolculuğa çıkıyoruz. Ve evet, bu yolculukta araba kullanmıyoruz—at da değil. Kelime kullanıyoruz!

Birim mi dedin, çiftlik masalı mı?

“Horsepower” yani Türkçesiyle “at gücü”, aslında 18. yüzyılda yaşamış İskoç mucit James Watt tarafından ortaya atılmış bir birimdir. Kendisi buhar makinesi üretirken halkın anlayacağı şekilde güç birimi tanımlamak istemiş. O dönemde çok mantıklı: Halk ata biniyor, samanı biliyor ama psi, kilowatt, Newton filan kimsenin umrunda değil.

Tarihi bir atölyede at gücünü ölçen cihazla çalışan bilim insanı, not alırken at sabit duruyor.

Watt demiş ki, “Bir at ortalama ne kadar yük kaldırabilir, onu bir hesaplayalım.” O da almış bir at, takmış ipi, çevirmiş değirmen taşını, ölçmüş etmiş – ve çıkarmış: 1 at gücü ≠ 1 gerçek at!

Gerçekten 1 at = 1 beygir mi?

Koca bir hayal kırıklığı! Aslında 1 at gücü, bir atın kısa süreli maksimum gücünden biraz daha fazlasıdır. Yani ortalama düzgün bir at, uzun süreli çalışmada yaklaşık 0,7 beygir gücünde olabilir. Demek oluyor ki, eğer 300 beygirlik bir arabayı gerçek 300 atla değiştirmeye kalkarsak, arabamızın performansı değil ama ahır masrafı uçuşa geçer.

Bir diğer ifadeyle: Arabanız 100 beygir gücünde olabilir ama 100 tane at bağlayıp aynı hıza ulaşmak hayal olur. Üstelik atlar kahve mola istemiyor, direkt saman molası veriyor.

1 At Gücü = 746 Watt (ama hâlâ 1 at değil)

Lüks spor arabanın tavanına bağlanmış onlarca saç fırçasıyla ve fön makinasıyla otoyolda hızla ilerlediği mizahi sahne.

Teknik olarak konuşursak, 1 beygir gücü yaklaşık 746 watt‘a denk gelir. Bu da 7-8 saç kurutma makinesinin aynı anda çalışması demek. Haydi şimdi bu durumu pazarlamacıya anlat bakalım: “Bu araba 275 saç kurutma makinesi gücünde, şimşek gibi gider!” Maalesef, o hoş durmuyor. At daha havalı.

Arka koltukta dört nala giden teknoloji

Modern arabaların kataloglarında hâlâ “beygir gücü” geçmesi bir gelenek gibi kalsa da, motor gücünü tanımlamanın yüzlerce karmaşık yolu vardır: tork, kilowatt, RPM… Ama en havalı hala “beygir”! Çünkü tork desen traktör sanan çıkar, kilowatt desen priz arayan olur.

Efsaneleşmiş yanlışlar

Şimdi düşünün: Arabalarda “beygir gücü” var, ama hiç kimse “inek gücü” ölçüsü istemiyor. Halbuki sindirim sistemi daha muhteşem! Kültürel olarak da “at gibi” olmak hep güçlü, çalışkan, asil anlamındayken “inek gibi…” derken işler değişiyor.

Yani James Watt, “inek gücü” deseydi bugün muhtemelen kütüphane aracı gibi duran arabalarımız olurdu.

Atlar gücünü kaybetmedi

Günümüzde beygir gücü sadece arabalarla değil, çim biçme makinesinden motora kadar her yerde geçiyor. Bazen düşünmeden “10 beygirlik motor” diyoruz ama 10 gerçek atın aynı odada yapacağı gürültü seviyesini unutuyoruz.

Atlar emekliye ayrıldı ama isimlerini sonsuza kadar metal yüreklere kazıdılar!

Sonuç: Atlar fişsizdir ama tarihîdir!

Özetle: At gücü, gerçekten at gibi olmasa da mühendisliğin halka hitap biçimi olarak kalmış müthiş bir terimdir. Hepimize ezberlettiği güç tanımı sayesinde, bir nesil arabayı sadece renk seçerek değil motor hacmine göre yorumladı. Ve evet, hâlâ “kaç beygir bu araba?” sorusu kapı önü sohbetlerinin şahıdır.

Eğer bir gün gerçekten 500 beygirlik bir arabaya sahip olursanız, arka koltukta nal sesi yükselirse şaşırmayın. Çünkü bu yazıdan sonra hakkını vermek gerek: At gücü, at kadar olmasa da en az o kadar ilham vericidir!